renk78

Portfolyo
için
tıklayın

Köçek-bahşiş

osmanlı dönemi saray ve saltanat çevresinde yer alan köçek geleneğinde kadın kılığına girerek dans eden erkeklere müzisyenler eşlik ediyorlardı.
yedi yaş gibi çok erken yaşlarda başlayan köçeklik eğitimi 14 yaşına kadar sürer ve bu yaştan itibarenköçekler profesyonel dansçı olarak mesleklerini sürdürürlerdi

1861 yılında sultan’ın köçek takımlarını yasaklamasının ardından köçekler anadolu’ya ve çeşitli arap ülkelerinedağıldılar.

anadolu’nun bazı bölgelerinde hala varlıklarını sürdüren köçeklik geleneği özellikle kastamonu yöresinin zengin bir kültürü olarak yaşamaktadır. kastamonu düğün ve şenlikleri köçeksiz yapılmaz.

safranbolu (karabük) köy düğünlerinde zurna havaya başladı mı davulcu köçeğin karşısında yer alır. davulcunun sol dizkapağı dışarı çıkık duracak surettedir. o ayağın parmak uçlarına basarak davulu dizkapağı üstüne yerleştirir. sonra hafif hafif vurarak sahayı dolaşmaya başlar. bu h’l, köçek kaçıyor, davulcu kovalıyor gibidir. bu yolda biraz dolandıktan sonra, davulcu sazını (davulunu) savunarak hızlı bir dönüş yapar ve sert bir tokmak indirişiyle oyuna ’m’de (hazır) vaziyette olur.
köçek, hafifçe göğsünü dışa verir, kollarını vücuda diklemesine yanlara uzatır. ellerini bilekten kırık vaziyette aşağı bırakır, sağ ayağı geride olarak gözlerini mahcup (utangaç) bir bakışla yere eğmiştir.

davulcuda mümkün olduğu kadar göğüs kabartarak, dik ve mağrur baş kaldırışıyla gözlerini köçeğe dikik tutar. sağ elini tokmağı indirecek vaziyette kaldırıp sol elini davulun kasnağı üstüne dayamış bulunur.

köçek, zillerini şakırdata, gözlerini yerden ayırır. davulcuya bakarak titremeye ve göbek atmaya başlar. davulcuda köçeği taklit etmekle beraber hafif hafif tokmak vuruşlarıyla silkinmeye geçer, hem de tokmağı sert vurulacakmış gibi kaldırdığı halde usulca dokunuşlarla derinin yüzünde kaydırarak zibzibi’yi (yani sol el çubuğunu) bilakis sertçe vurmaya koyulur.

davulcu da, köçek de göbeklerini tokmakla zibzibinin sert vuruşuna uydurarak dışa fırlatırlar. oyun bir müddet bu şekilde devam ettikten sonra köçek yeniden kaçmaya kalkışır. bu kaçış figürleri asker yürüyüşündeki ayak değiştirmenin tekerrürleri (tekrarları) halinde olur. fakat bu sefer davulcu köçeğin peşi sıra gitmeyip önünü kesmek suretiyle yanına yaklaşır ve yanaşır. köçek de davulcudan yana gelir gibi olduğu yerde döne döne daireler çizer. davulcu sert ve hızlı çalmaya, davulu fırlatarak veya başı üstünde tutarak vurmak suretiyle çömeliş figürleri göstermeye geçer.

açkapı oyunundaki figürleri, davulcu sazıyla (davuluyla) birlikte oynatır. köçek, aynı figürlerde, nispeten daha kıvrak ve davulcuya perv’ne olmuşçasına etrafından fırdolayı dönüşler gösterir. bir ara sol ayağını öne atıp sağ ayağını geri çeker. belini de geriye doğru bükerek gürül gürül şakırdattığı zillerini hafifletmeye başlar. davulcuda tokmağını hafifleterek önüne vardığı köçeğin etrafından dönmeye başlar. köçek bir müddet böylece sessiz ve hareketsiz kaldıktan sonra zillerini yeni baştan canlandırır. yavaş yavaş doğrularak da oyuna daha şen, gayet çevik ve çok ç’l’k (çabuk) surette devam eder. bir müddet her ikisi de oldukları yerde devam ederler. dönüp dolaşır, sağa - sola, ileri - geri gidip gelir ve bu hareketlerden sonra göğüs göğse düşmek suretiyle başlarını birbirlerinin omzuna kor ve oyunu böylelikle sona ulaştırırlar.

oyunda davulcu, davul oyunuyla erkek kalmakta, köçek ise zil, giyim ve tavırlarıyla kadınlığın timsali görünmektedir.