keman

Portfolyo
için
tıklayın

Çaprazgaga

Tanımı
Erişkin erkekleri belirgin bir şekilde tuğla kırmızısı dişiler ise yeşil-kahverengi, iri ve sağlam
yapılı, gagaları uç kısmında çapraz bir ispinozdur. Alt gaga sağa veya sola çarpık olabilir,
kuyrukların çatalı derindir. Erkeğin tepesi ve kuyruk sokumu daha parlak, kanatları ve kuyruğu
kahverengidir. Dişilerde daha mat ve donuk sarı –yeşil bir kuyruk sokumu, gri-yeşil kanatları ve
kuyruğu belirgindir. Nadiren bazı çaprazgagaların beyaz kanat çizgileri bulunur ancak bu çizgiler ülkemizde bulunmayan akkanatlı çaprazgagalarınki kadar geniş ve belirgin değildir (bknz. türün 8.fotosu fikyor). Gençlerin tüyleri gri-kahverengi ve yoğun çizgilidir. Bazı çizgiler ilk kış boyunca kalıcı olabilir.
*Erkeklerin rengi kırmızıdan sarıya kadar değişkenlik gösterir. *








Habitatı
Kozalaklı çeşitli türden çam ormanlarında, yüksek irtifalardaki köknar ve ladinliklerde bulunurlar.


Yayılışı
Ülkemizde Karadeniz , Marmara ve Orta Anadolu’nun kuzeyindeki yüksek ormanlık bölgelerde ve
Toroslarda yerli bir tür olarak bulunur. Dünyada Afrika’nın kuzey batısında, Avrupa’nın büyük bir
bölümünde ve Asya’nın kuzeyinde görülür.
Hristiyan alemindeki eski bir inanışa göre bu türün gagası, İsa peygamberin çarmıhtaki çivilerini
sökmeye çalışırken yamulmuştur.

* Batıda Balıkesirin kuzeyinden Artvine kadarki dağlık yörelerdeki Ladin ormanlarında yerleşiktir.
İstisna, Ankarada Bala yolundaki Beynam ormanlarında gözlendi.*




Beslenme
Gaga şeklinden de anlaşılabileceği gibi Çapraz gagalar çam, karaçam, ladin ve köknar gibi ağaçların
kozalaklarından beslenme konusunda uzmandırlar.
Başka değişik tohumları ve kın kanatlılar dahil olmak üzere çeşitli böcekleri de yerler.
*Kozalak tohumlarıyla beslendiği için kozalakları kırıp açabilmek üzere evrimleşmiş gagası özellikle ladin kozalaklarının hastasıdır.*
Besin türleri arasında iğne yapraklı ağaçların salgıladakları sakızların da hatırı sayılır bir yer tuttuğu gözlemlenmiştir.
Çapraz olan gagasının oluşturduğu dezavantajı uzun olmakla birlikte uzatabildiği dilini kullanarak giderir.




Biyolojisi
Yuvası kase biçiminde olup ince dallar, yosun ve çimenlerle yapılır ve içerisi yumuşak tüyler ve
kıllarla döşenir. Yuvalarını genelde kozalaklı bir ağacın yüksek bir bölümüne yaparlar.
Kuluçkaya sadece dişi kuş yatar, yumurtalar pürüzsüz, parlak ve donuk mavi renkte olup bir ucunda
seyrek mor lekeler vardır. Ocak ayı içinde bile üredikleri görülmüştür, yavrular her iki eş tarafından beslenirler. Diğer tohumla beslenen kuşlar gibi yavrularını besin değeri açısından daha zengin olan böceklerle beslerler. Yavrular yumurtadan çıktıklarında gagaları çapraz değildir, gaga yavru büyüdükçe çaprazlaşır. Yavrularıın gagaları ancak 45 gün sonra tohumları çıkarabilecek forma erişir.



Göçü
Genelde yerleşik kuşlardır. Ancak yaşadığı alanlardaki kozalaklar yeterli gelmez veya zamanında
olgunlaşmazlarsa yılda bir kez Temmuz ayı cıvarında başka bir ormanlık bölgeye göçebilirler


Popülasyonu
Dünya üzerinde 10 milyon km karelik bir alanda 15 milyon birey yaşadığı tahmin edilmektedir.




Davranışları
Sürücül bir türdür. Genellikle gürültücü aile grupları veya daha kalabalık sürüler halinde ağaçların tepe hizasında uçarken görülürler. Bir kozalaktan diğerine gezip durur ve gayet akrobatik bir şekilde yemlenirler. Kozalakları diplerinden güçlü gagalarıyla bir süre kemirdikten sonra koparırlar. Kopan kozalak gaga ucuna alındıktan sonra ikinci hamlede ayağa geçer. Dalların arasında uygun bir yere ayaklarıyla sıkıştırıldıktan sonra içindeki tohumları bitene kadar yerler. Onları ağaçlarda tespit etmenin yollarından biri yere düşürdükleri yeşil ve minik taze kozalakların çokluğu ve düştüklerinde çıkardıkları sesleri dinlemektir. Genelde grup halinde dolaştıkları için ağaç üstlerinde kırmızı renkli bireyleri farketmek hiç de zor değildir. Genelde ağaç üzerinde gözlemlenmeye alıştığımız bu tür, su içmek ya da bitki tohumu ve gıda artıklarıyla beslenmek amacıyla gerek tek gerek grup halinde yerde de gözlemlenebilir. Bunu yapmak için bölgede hiçbir tehdit unsuru algılamamaları gerekir. Bu nedenle daha ziyade günün ışıdığı ilk saatleri seçerler.
Çaprazgaga çiftleri tek eşlidir. Besini bol buldukları dönemlerde mevsime bakmadan kuluçkaya yatabilirler. Bu sebepten Ocak ve Şubat ayları hariç her dönem genç çaprazgaga görmek mümkündür.